ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ

Ὃταν κανείς μελετᾶ διάφορα θέματα σχετικὰ μὲ τὴ Β.Μ., ἀργὰ ἢ γρήγορα ἀναρωτιέται ἂν ἡ μουσικὴ ποὺ ἀκοῦμε σήμερα στὶς ἐκκλησίες εἶναι ἡ ἲδια ποὺ ἐχρησιμοποιεῖτο πρίν ἀπὸ 2, 3, 5, 10 αἰῶνες! Διερωτᾶται ἂν μὲ τὸ πέρασμα τόσων καὶ τόσων ἐτῶν ἂλλαξε καὶ ἀπομακρύνθηκε ἀπὀ τὸ χαρακτῆρα ποὺ εἶχει τότε.

    Ξένοι ἐρευνητές μουσικολόγοι ὑποστηρίζουν ὃτι μόνο μέχρι τὴν ἃλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, δηλ.  τὸ 1453, εἶχε διατηρηθεῖ ἡ πραγματικὴ Β.Μ., καὶ ὃτι ἡ σύγχρονη εἶναι κατασκεύασμα τῶν νεότερων χρόνων. Οἱ Ἓλληνες ὃμως μουσικολόγοι πιστεύουν ὃτι ἡ μουσικὴ διατηρήθηκε καὶ κατὰ τὴ σκοτεινὴ περίοδο τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας, τὴ περίοδο δηλ. ποὺ << ΟΛΑ Τ'ΑΣΚΙΑΖΕ Η ΦΟΒΕΡΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΛΑΚΩΝ'Η ΣΚΛΑΒΙΑ>>. Κι αὐτό κατορθώθηκε μέσα ἀπὸ τὴ Μεγάλη τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία, το ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ. Ἐπίσης καθοριστικὸ ρόλο ἒπαιξε τὸ Ἂγιον Ὃρος. Αὐτοὶ οἱ δύο παράγοντες κράτησαν τὴ παραδοσιακὴ Β.Μ. ἀνέπαφη ἀπὸ ξένες ἐπιδράσεις καὶ ἒτσι διατηρήθηκε, μεταδόθηκε ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ καὶ ἒφτασε μέχρι τὶς μέρες μας. Ὁποιεσδήποτε ἐπιδράσεις ὑπῆρξαν, θεωροῦνται πολύ μικρές, ἒτσι ὣστε νὰ θεωρεῖται πώς δέν ἐπηρέασαν σημαντκὰ τὴ Β.Μ. Διότι στὴ μουσικὴ μας κυριαρχεῖ ἡ λεγόμενη φωνητικὴ παράδοση. Μὲ τὸν ὂρο αὐτὸ ἐννοῦμε τὴν ἀπὸ ψάλτη σὲ ψάλτη, ἀπὸ δάσκαλο σὲ μαθητὴ, μετάδοση τοῦ τρόπου ἐκτέλεσης καὶ ἐρμηνείας τῶν διαφόρων ὓμνων. Τὰ μουσικὰ βιβλία ἀπὸ μόνα τους δὲν μποροῦν να "διδάξουν" ὁποιαδήποτε μουσικὴ, πολύ δε περισσότερο τὴ Β.Μ. Τὰ βιβλία εἶναι ἂψυχα. Τὴ ψυχὴ θὰ τὴ βάλει ὁ ἐκτελεστής συνεχίζοντας αὐτὸ ποὺ ἒμαθε ἀπὸ τοὺς προηγούμενους. Ἑπομένως πῶς θὰ ἦταν δυνατόν νὰ κατασκευαστεῖ μιὰ νέα μουσικὴ ἂσχετη ἀπὸ τὴν προηγούνενη?

   Ἐκτός ὃμως ἀπὸ τὴ φωνητικὴ παράδοση, ὑπάρχει κι ἓνας ἂλλος λόγος ποὺ ἐνισχύει τὴν ἂποψη πως ἡ Β.Μ. δὲν ἀλλαξε στὸ πέρασμα τῶν αἰώνων. Ὃπως εἶναι γνωστόν, ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι πολὺ συντηρητικὴ σὲ ὂλα τὰ θέματα καὶ δὲν ἐπιτρέπει καμιά ἀπόκλιση ἀπὸ τὰ καθιερωμένα, ἒστω καὶ ἂν αὐτὰ φαίνονται ἀσήμαντα. Πῶς λοιπόν θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιτρέψει μεταβολὴ τῆς μουσικῆς παράδοσης ?  Κι ἂν ἐπέτρεπε νεωτερισμούς μόνο στὴ μουσικὴ θὰ τὸ ἐπέτρεπε ? ΟΧΙ. " Ἡ Ὀρθόδοξη Ἑλληνικὴ Ἐκκλησία διατήρησε τὸ χαρακτῆρα τῆς Β.Μ., παρὰ τὸ πέρασμα τὀσων αἰώνων. Ἑπομένως ἡ Β.Μ. δὲν ἀλλοιώθηκε, ἒστω καὶ ἂν δέχτηκε μερικές ἐπιδράσεις, ὃπως ἂλλωστε δέχονται ὃλες οἱ τέχνες. 

(συνεχίζεται)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ

Οἱ ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ καὶ κυρίως οἱ Ἓλληνες ὀρδόδοξοι, ἒχουμε κληρονομήσει ἓνα μεγάλο προνόμιο καὶ μιὰ μεγάλη ὑποχρέωση, σχετικὰ μὲ τὴ Β.Μ. Τὸ προνόμιο νὰ εἲμαστε κάτοχοι αὐτοῦ τοῦ μεγάλου θησαυροῦ, καὶ τὴν ὑποχρέωση νὰ τὸν παραδώδουμε ἂθικτο στοὺς νεότερους. Δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶμε ὃτι ἡ Β.Μ. εἶναι γιὰ μᾶς ΚΑΙ ἐθνικὴ ΚΑΙ θρησκευτικὴ κληρονομιὰ! Γιὰ 15-16 τώρα αἰῶνες, αὐτὴ συνοδεύει κάθε λατρευτικὴ πράξη τῆς Ἐκκλησίας. Σὲ ὦρες εὐτυχίας καὶ δόξας, σὲ ὦρες δυστυχίας καὶ θλίψεως, δὲν σταμάτησε ποτὲ νὰ ἀντηχεῖ στοὺς ναούς, ὃπως καὶ σήμερα ἀκόμα, η Β.Μ. βοηθᾶ τοὺς ἀπανταχοῦ ὀρθοδόξους νὰ τελοῦν τὶς διάφορες ἀκολουθίες.

    Πιὸ πάνω ἀνέφερα ὃτι ἡ Β.Μ. εἶναι Ἐθνικὴ λληρονομιὰ. Ὂχι μόνο ἐπειδὴ κατάγεται ἀπὸ τὴν Ἀρχαία Ἑλληνικὴ Μουσικὴ, ἀλλὰ καὶ διότι εἶναι μὲ αὐτήν ποὺ τραγούδησε ὁ λαός τὶς χαρές καὶ τὶς λύπες του. Τὰ ὡραιότερα δημοτικὰ μας τραγούδια μόνο η Β.Μ. μπορεῖ νὰ τὰ ἀποδώσει σωστὰ.

(Σημ. προχωρῶ ἀργὰ ἐπειδὴ γράφω μὲ τὸ πολυτονικὸ, ὃσο περισσότερο ἐξοικειώνομαι, τόσο μεγαλύτερες άναρτήσεις θὰ κάνω)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

Ἐκτός ὃμως ἀπὸ τοὺς λίγους ποὺ γνωρίζουν τὰ μυστικὰ τῆς Θείας αὐτῆς τέχνης, ὑπάρχουν καὶ ἀρκετοὶ ἂλλοι ποὺ τὴν ἀγαποῦν κι ἂς μὴν τὴν γνωρίζουν, ὂχι μόνο γιατὶ τοὺς εἶναι εὐχάριστο νὰ τὴν ἀκοῦν, ἀλλὰ κυρίως γιατὶ τοὺς βοηθᾶ στὴν προσευχὴ, εἲτε αὐτὴ γίνεται ὁμαδικὰ, εἲτε γίνεται ἀτομικὰ, στὴν ἀτομικὴ δηλαδὴ προσευχὴ.

  Ἡ ἐπίδραση βέβαια τῆς Β.Μ. ἐξαρτᾶται κυρίως ἀπὸ τὸν ἐκτελεστὴ, τὸν ἢ τοὺς ψάλτες (χορός) ποὺ πρέπει νὰ ἒχουν καλὴ γνώση τῆς τέχνης αὐτῆς. Διότι ἂν κάποιος, ποὺ δὲν γνωρίζει μουσικὴ ἢ ποὺ εἶναι ἡμιμαθής ἢ παράφωνος, προσπαθεῖ νὰ ψάλλει τοὺς ὑπέροχους ὓμνους τῆς Ἐκκλησίας μας, ὂχι μόνο δὲν εὐχαριστεῖ, ἀλλά μᾶλλον ἀπωθεῖ τὸν ἀκούοντα. Ἐπίσης, θά πρέπει νὰ ἀναφέρουμε, πώς ὑπάρχουν πολλοὶ, πού ἀγαποῦν μὲν τὴ μουσικὴ, ἀλλὰ, χωρίς νὰ τὴ γνωρίζουν προσπαθοῦν πολλές φορές νὰ βοηθήσουν ἢ καὶ νὰ συψάλλουν μὲ τοὺς ψάλτες, μὲ ἀποτέλεσμα, ἀντὶ νὰ τοὺς βοηθοῦν, νὰ τοὺς μπερδεύουν! Καὶ τὸ τελικὸ ἂκουσμα νὰ εἶναι ἀπωθητικὸ! (συνεχίζεται)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ

Συνεχίζοντας τὴν ἀρθρο - ἀνάρτηση σχετικὰ μὲ τὴν Βυζαντινὴ Μουσικὴ, θὰ ἀλλάξω τὸν ἀρχικόν μου σκοπόν, νὰ ἀναφερθῶ  στὴ σχέση της μὲ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ μουσικὴ, καὶ θὰ γράψω γενικὰ γιὰ τὴ Β.Μ.

- Κατ' ἀρχάς νὰ ποῦμε τὶ ἐννοοῦμε μὲ τὸν ὃρο Βυζαντινὴ Μουσικὴ.  Β.Μ. ὀνομάζεται ἡ μουσικὴ στὴν ὁποία εἶναι μελοποιημένοι οἱ ὓμνοι τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, κυρίως τῆς Ἑλληνικῆς, καὶ ἡ ὁποία χρησιμοποιεῖται στίς διάφορες θρησκευτικές - λατρευτικές ἀκολουθίες. Ὀνομάζεται Βυζαντινή διότι καλλιεργήθηκε καὶ ἀναπτύχθηκε ἀπὸ τούς διάφορους μελωδούς καὶ ὑμνωδούς στὸ Βυζαντινὸ κρᾶτος, τὸ ὁποῖο ὡς γνωστὸ ἱδρύθηκε τὸ 330 μ.Χ. ἀπὸ τὸν Μ. Κωσταντῖνο ὡς συνέχεια τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρτορίας καὶ καταλύθηκε ἀπὸ τοὺς Τούρκους τὸ 1453 μὲ τὴν Ἂλωση τῆς Κωνσταντινούπολης.

- Στὴ πλειοψηφία τοῦ πληθυσμοῦ, ὑπάρχουν εἲτε λανθασμένες ἐντυπώσεις,  εἲτε περιφρόνηση γιὰ τὴν Β. Μ.  Αὐτό προέρχεται ἀπὸ τὴν ἂγνοια, διότι ὃταν δὲν γνωρίζουμε κάτι, εἶναι φυσικὸ νὰ μὴ μποροῦμε καὶ νὰ τὸ ἐκτιμήσουμε.  Σχετικὰ μὲ τὴ Β.Μ. εἶναι ἀποδεδειγμένο, πώς ὃποιος τὴ γνώρισε ἀπὸ κοντὰ καὶ σωστὰ, ὂχι μόνο τὴ συμπάθησε, ἀλλὰ τὴν ἀγάπησε μὲ πᾶθος! Γιατὶ κρύβει μέσα της τέτοιο πλοῦτο καὶ τόση ὀμορφιά, ὣστε ἀρκεῖ νὰ ποῦμε ὃτι ἡ γοητεία ποῦ ἀσκεῖ στοὺς μυημένους, δὲν εἶναι δυνατόν νὰ ἐκφρασθεῖ μὲ λόγια! Δὲν εἶναι μιὰ γοητεία ἐξωτερικὴ, αἰσθησιακὴ, ἀλλὰ εἶναι γοητεία ἐσωτερικὴ, ψυχικὴ καὶ πνευματικὴ.

(συνεχίζεται)

APOLYTIKION ΑΓΙΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

<iframe title="YouTube video player" width="480" height="390" src="http://www.youtube.com/embed/Fi8D0ASLfKo" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>

ΣΧΕΣΗ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Σέ μικρές συνέχειες (μέ χρήση τοῦ πολυτονικοῦ συστήματος) θά κάνω μιά ἀπόπειρα νά παρουσιάσω κάποια ἐνδιαφέροντα στοιχεῖα πού συνδέουν τήν Αρχαία Ελληνική Μουσική μέ τήν Εκκλησιαστική (Βυζαντινή) μας Μουσική.

  Τα περισσότερα πού θά παρουσιάσω ἐδῶ τά δανείζομαι ἀπό μιά διάλεξη ἑνός ἀπό τούς σημαντικότερους Μουσικοδιδασκάλους της Β.Μ., του Ἀστερίου Δεβρελή, ὁ ὁποίος ἐξέδωσε πολλά μουσικά βιβλία, διασώζοντας πολλά ἀνέκδοτα μαθήματα παλαιῶν σημαντικῶν ἱεροψαλτών, κυρίως ὃμως τοῦ Ἀθανασίου Παναγιωτίδη.

Ἡ Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική ἀποτελεί ἓνα μεγάλο τμῆμα τῆς Ἐλληνικῆς κληρονομιάς μας.

- Στήν ἀρχαιότητα ἡ λέξη μουσική εἶχε πολύ πλατειά ἒννοια, γιατί σήμαινε κάθε εἶδος πνευματικῆς δημιουργίας. Μέ τή πάροδο τοῦ χρόνου, πῆρε τήν ἒννοια πού καί σήμερα ἒχει. Δηλαδή ἀποτελεῖ τήν ἐπιστήμη καί τήν τέχνη τῶν ἢχων και περιλαμβάνει  τούς νόμους καί τούς κανόνες, σύμφωνα μέ τούς ὁποίους, συναρμολογούμενοι κατάλληλα οἱ διάφοροι ἦχοι, δημιουργοῦν στό αὐτί μας εὐχάριστο ἂκουσμα. Μέ τή μουσική μποροῦμε νά ἐκφράσουμε πλεῖστα ἀπό τά συναισθήματά μας, νά ἐπηρεάσουμε τή ψυχική  κατάστασταση, τόσο τή δική μας ὃσο καί τῶν ἂλλων ἢ νά ἀντικαταστήσουμε δυσάρεστα συναισθήματα μέ εὐχάριστα καί ὠφέλιμα.  (συνεχίζεται)

ΕΞΕΔΥΣΑΝ ΜΕ ....

<iframe title="YouTube video player" width="480" height="390" src="http://www.youtube.com/embed/08thdsA3FA4" frameborder="0" allowfullscreen></iframe>