Παρασκευή 25 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ (συνέχεια)

Τὰ ὃσα ἒχουν γραφεῖ μέχρι τώρα, ἀποτελοῦν μιὰ γενικὴ ἀναφορὰ σχετικὰ μὲ τὴ Β.Μ., γιὰ ὃσους δὲν ἒχουν κάποια ἰδιαίτερη σχέση μὲ τὴ μουσικὴ αὐτὴ, ποὺ θέλουμε δὲν θέλουμε, ἒχει συνδεθεῖ μὲ τὴν ἱστορία τῆς Ἐλληνικῆς Ὀρθοδοξίας γιὰ πολλούς -πολλούς αἰῶνες! Ἠ πρόθεση μου, εἶναι νὰ συνεχίσω μὲ περισσότερες λεπτομέρειες - περιγραφές - ἐξηγήσεις σχετικὰ μὲ τὴ Β.Μ., ἒχοντας ὑπόψη πὼς θὰ χρειαστοῦν πολλές ἀναρτήσεις καὶ ἀρκετὰ μεγάλο χρονικὸ διάστημα γιὰ νὰ ὁλοκληρωθοῦν. Θὰ τὸ ἐπιχειρήσω πάντως.
   Πρὶν ὃμως ξεκινήσω αὐτὲς τὶς ἀναρτήσεις, θὰ παραθέσω ἀποσπάσματα ὁμιλίας τοῦ ἀειμνήστου ΣΤΡΑΤΗ ΜΥΡΙΒΗΛΗ (ποὺ ἒγινε στὴν Αθήνα τὴν 1η Μαρτίου τοῦ 1953 στὴν αἲθουσα "Παρνασσός"), ὁ ὁποῖος εἶχε διατελέσει πρόεδρος τοῦ Συλλόγου Φίλων Β.Μ. Τὰ λόγια του ἐξακολουθοῦν νὰ εἶναι ἐπίκαιρα ἀκόμα καί σήμερα!
" Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία πῶς ὁ αἰῶνας ποὺ περνᾶμε (19ος) εἶναι ἓνας αἰῶνας ἀκατανοησίας. Ἂν ἢμουν ἱστορικός θὰ τὸν ὀνόμαζα Αἰῶνα τοῦ πύργου τῆς Βαβέλ.....Ὃλοι κουβαλᾶμε πέτρες γιὰ τὸ νέο πύργο τῆς Βαβέλ, ποὺ εἶναι ὁ μηχανικὸς (σημ. :σήμερα θὰ ἒλεγε "τεχνολογικός") πολιτισμός μας. Μεγαλοφυής καὶ θρασύς πολιτισμός πού κτίζει τὸν πύργο του ἐνάντια στὸ Θεὸ ......" "Μέσα σ' αὐτὴ τὴ θύελλα τοῦ πνεύματος, τοῦ ἀτσαλιοῦ καὶ τοῦ αἲματος, κάθε ἂτομο, ὃπως καὶ κάθε ἒθνος, ἀγωνίζεται μὲ ὃλα τὰ μέσα γιὰ νὰ κρατηθεῖ ὂρθιο, νὰ μὴ πέσει, νὰ μὴ σαρωθεῖ ἀπὸ τὸν ἀνεμοστρόβιλο ......" "Ὃμως ἓνας ἂνθρωπος, ἓνας λαός, ἓνα ἒθνος, δὲν ἐξαφανίζεται μονάχα μὲ τὴ φωτιὰ καὶ μὲ τὸ σίδερο. Δὲν ἐξαφανίζεται μόνο μὲ τὸ χάσιμο τῆς ζωῆς του. ΕΞΑΦΑΝΙΖΕΤΑΙ ΠΙΟ ΣΙΓΟΥΡΑ ΜΕ ΤΟ ΧΑΣΙΜΟ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΤΟΥ. Τῆς ψυχῆς του τῆς ἀτομικῆς, τῆς ψυχῆς του τῆς ὁμαδικῆς. Τί σημαίνει χάνω τὴν ψυχὴ μου? Θὰ πεῖ χάνω τὴν οὐσιαστικὴ μου ὓπαρξη! Ἀλλὰ γιὰ νὰ μὴ χάσω τὸν ἐαυτὸ μου, πρέπει νὰ γνωρίσω τὸν ἐαυτὸ μου..... " "Γιὰ νὰ γνωρίσουμε τὸν Ἐλληνικὸ ἐαυτὸ μας, πρέπει νὰ συνειδητοποιήσουμε τὰ στοιχεῖα ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἀποτελεῖται ἡ ψυχοπνευματικὴ μας προσωπικότητα ..... ""Τὰ στοιχεῖα αὺτὰ συνθέτουν τὴν ἑλληνικότητα μας τὴ σημερινὴ καὶ πλουτίζονται ἀδιάκοπα μέσα στὴν ἱστορικὴ πορεία τοῦ ἒθνους, μὲ νέο πλῆθος ὰπὸ βιώματα, ἱστορικὰ καὶ βιολογικὰ...... " ".....ἓνα ἀπὸ αὐτὰ τὰ στοιχεῖα .... εἶναι γενικὰ ἡ μουσικὴ μας, ἡ μουσικὴ τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, καὶ πιό εἰδικὰ ἓνα μέρος ἀπ'αὐτὴ τὴ μουσικὴ. Ἡ θρησκευτικὴ Ἑλληνικὴ Μουσικὴ. Ἡ προσευχητικὴ. Ἡ λατρευτικὴ μουσικὴ. Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ....." "Ἒτσι, ἢ ἐξακολουθοῦμε νάμαστε ἑλληνοχριστιανοὶ, ὃπως μᾶς διέπλασε μὲ ἐπεξεργασία 1650 χρόνων τὸ Βυζάντιο, ὁπότε θὰ ἐξακολουθοῦμε νὰ ἒχουμε τὴ βυζαντινὴ θρησκευτικὴ τὲχνη, καθῶς καὶ τὴν τελετουργικὴ πομπὴ καὶ τὰ ἂμφια καὶ τὰ θρησκευτιὰ σύμβολα τοῦ Βυζαντίου ἢ ἁπλῶς θὰ πάψουμε νάμαστε Χριστιανοὶ Ὀρθόδοξοι, ὁπότε ὁ καθένας θᾶναι ἐλεύθερος νὰ κάνει τοῦ κεφαλιοῦ του στὰ ζητήματα τῆς θρησκείας καὶ τῆς ἐκκλησίας, ὃπως γίνεται μὲ τὴν θρησκευτικὴ ἀναρχία τῆς ἀμερικανικῆς ἐθνολογικῆς πανσπερμίας. ΕΔΩ ΣΥΜΒΙΒΑΣΜΟΣ, ΥΠΟΠΤΑ ΡΗΓΜΑΤΑ καὶ ΝΟΘΕΙΕΣ ΔΕΝ ΧΩΡΑΝΕ.
   Εἶναι μοιραῖο γιὰ τὸ Ἒθνος μας, τὰ θρησκευτικὰ του ζητήματα νᾶναι ἀδιάσπαστα συνδεδεμένα μὲ τὴν ἱστορικὴ μοῖρα τοῦ λαοῦ μας. Ἡ Ἑλληνικὴ Ὀρθοδοξία, εἲτε τὸ θέλουμε εἲτε ὂχι, ἒχει ταυτιστεῖ μὲ τὴν Ἐθνικὴ μας ὑπόσταση, ἢγουν μὲ τὴν ἐλευθερία μας" 
      Καὶ αφοῦ ἀναπτύσσει καὶ περιγράφει τοὺς ἱσχυρούς δεσμοὺς μεταξὺ ὀρθοδόξου πίστεως καὶ ἑλληνικοῦ ἒθνους, ὁ Στρατῆς Μυριβήλης, συγκρίνει ἂλλους λαούς, ποὺ κρατοῦν τὶς παραδόσεις τους, μὲ πολλούς Ἓλληνες ποὺ μετὰ μανίας μιμοῦνται ξενόφερτα ἢθη καὶ ἒθιμα, καὶ καταλήγει :
" Κι ἐμεῖς ἒχουμε, ὂχι πιὰ σὰν μουσειακὸ θησαυρὸ, ἀλλὰ ΟΛΟΖΩΝΑΝΟ ΘΗΣΑΥΡΟ στὸ στόμα καὶ στὴ καρδιὰ τὼν ἑκατμυρίων Ἑλλήνων : τὰ ἱερὰ τροπάρια. Τροπάρια ποὺ τάγραψαν, τὰ μελοποίησαν καὶ τὰ ἒψαλλαν μέσα στὴν Ἁγία Σοφία μεγάλοι ποιητές καὶ μουσικοσυνθέτες, ποὺ ἀνάμεσα τους ὑπῆρξαν ἀκόμη καὶ αὐτοκράτορες καὶ πρωθυπουργοὶ τοῦ Βυζαντίου, οἱ ὁποῖοι τὰ ἒψαλλαν ἒτσι μὲ τὸν λαὸ. Ἒρχονται οἱ βραδυές τῶν χαιρετισμῶν, ἒρχονται οἱ νύχτες τῆς ἑβδομάδος τῶν Παθῶν καὶ οἱ έκκλησίες δὲν χωρᾶνε τοὺς ὀρθοδόξους ποὺ ψάλλουν μαζὶ μὲ τοὺς αὐτοκράτορες μας, τοὺς ἲδιους στίχους, τὴν ἲδια μουσικὴ, τὰ ἲδια "τραγούδια τοῦ Θεοῦ",  ὃπως τάλεγε ὁ Παπαδιαμάντης, μὲ τὸν ἲδιο τρόπο, ποὺ μᾶς παράδοσαν στόμα μὲ στόμα ὃλες οἱ γενεές τῶν φτωχῶν καὶ ἁπλοϊκῶν ψαλτάδων ἀπὸ τὰ χρόνια τοῦ Βυζαντίου ὣς τὰ χρόνια μας".

   Αὐτὰ καὶ πολλὰ ἂλλα ἒλεγε ὁ Μυριβήλης πριν ἀπὸ 60 τόσα χρόνια, λόγια ποὺ ἐξακολουθοῦν ἀκόμη καὶ σήμερα νὰ ἠχοῦν ἐπίκαιρα, καὶ νὰ μᾶς καλοῦν νὰ φυλάξουμε ὣς κόρην ὀφθαλμοῦ τὴν θαυμάσια παραδοσιακὴ μας Ἐκκλησιαστικὴ Βυζαντινὴ Μουσικὴ.

Πέμπτη 17 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

Πρίν συνεχίσουμε, ἂς δώσουμε ἓνα συνοπτικὸ ὁρισμὸ γιὰ τὸν ὃρο "ΥΦΟΣ" ἀλλὰ νὰ δοῦμε καὶ τὶ εἶναι τὸ ἢθος  στὴ μελωδία. Ὁ σωστός συνδυασμός αὐτῶν, θὰ ἀποδώσει τὴ σωστὴ ἑρμηνεία ἑνός θρησκευτικοῦ ὓμνου τῆς ἐκκλησίας μας.
Ὓφος  ὀνομάζουμε τὸν ἰδιαίτερο τρόπο ἐκτελέσεως τῶν ὓμνων. Δημιουργεῖται ἀπὸ τὸν συνδυασμὸ τοῦ ρυθμοῦ, τοῦ τονισμοῦ, τοῦ χρωματισμοῦ (ἀνάλογα μὲ τὶς ἒννοιας τοῦ περιεχομένου τοῦ ὓμνου) καὶ τῆς φωνητικῆς προφορᾶς (ἡ φωνητικὴ προφορὰ ἒχει μιὰ ιδιαίτερη χροιὰ στὴ ἐκφορὰ τῶν ὓμνων στὴ Β.Μ. , ποὺ διαφέρει ἐντελῶς ὰπὸ τὴ προφορὰ π.χ. ἑνός τραγουδιστὴ κλασσικῆς μουσικῆς).
Κατὰ τὴ γνώμη μας τὸ ὡραιότερο καὶ τὸ πιὸ κατάλληλο γιὰ τὴν ἑρμηνεία τῶν ὓμνων τῆς Ἐκκλησίας μας (Ἑλληνικῆς - Ὀρθόδοξης) εἶναι τὸ λεγὀμενο Πατριαρχικὸ Ὓφος, ὃπως αὐτὸ διασώθηκε ἀπὸ τοὺς Ἂρχοντες Πρωτοψάλτες τῆς Κων/πολης. Ἡ Β.Μ. παράδοση διασώθηκε ἐπίσης στὸ Ἃγιο Ὂρος.

     Ἐκτός ἀπὸ τὸ ὓφος,  στὴ Β.Μ. ἒχουμε καὶ τὸ ΗΘΟΣ τῆς μελωδίας.  Τὶ ἐννοῦμε μὲ αὐτὸν τὸν ὃρο ;  Κάθε μελωδία ποὺ ἐκτελεῖται μὲ τέχνη (ἡ ὁποία ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴ φωνὴ, τὸ ὓφος καὶ τίς γνώσεις τοῦ ἐκτελεστῆ), ἐπιδρᾶ στὴν ψυχικὴ διάθεση τοῦ ἀκροατῆ, δημιουργώντας ὀρισμένα συναισθήματα. Αὐτὴ ἡ ἰδιότητα τῆς μελωδίας ὀνομάζεται ἦθος. Αὐτὸ διακρίνεται σὲ τρία εἲδη :
Α. Διασταλτικὸὃταν ἡ μελωδία ἐμνέει ἐνθουσιασμὸ, φρονήματα γενναιότητας καὶ ἀποδίδει ἒννοιες μεγαλοπρέπειας, ψυχικῆς ἒξαρσης κλπ.
Β.   Συσταλτικὸ :  ὃταν, ἀποδίδοντας, ἒννοιες ἀγάπης, οἲκτου, ταπείνωσης, μετάνοιας καὶ πένθους, προκαλεῖ ψυχικὴ συστολὴ καὶ ταπείνωση.
Γ.   Ἡσυχαστικὸ :   ὃταν διερμηνεύει καὶ προκαλεῖ συναισθήματα γαλήνης, εἰρήνης καὶ ψυχικῆς ἡρεμίας.
   
     (συνεχίζεται)

Δευτέρα 14 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

Μέχρι τὶς ἀρχές τοῦ 19ου αἰώνα ἡ ψαλτικὴ ἢταν μιὰ πάρα, μὰ πάρα πολύ δύσκολη τέχνη. Γιὰ τὴν ἐκμάθηση της θὰ ἒπρεπε κανείς νὰ μαθητεύσει πολλὰ - πολλὰ χρόνια κοντὰ σὲ Δάσκαλο, ὁ ὁποῖος τὸν μάθαινε, παράλληλα μὲ τὴ μουσικὴ, τὴν ἐνέργεια τῶν χαρακτήρων ποιότητας.
[Στη Β.Μ. χρησιμοποιοῦνται πολλοὶ χαρακτῆρες, ἀπὸ τοὺς ὁποίους οἱ βασικοὶ εἶναι οἱ χαρακτῆρες ποσότητας καὶ οἱ χαρακτῆρες ποιότητας. Οἱ πρῶτοι, μᾶς φανερώνουν ἂν θὰ ἀνεβοῦμε ἢ θὰ κατεβοῦμε,  μιὰ ἢ δυο ἢ περισσότερες φωνές = φθόγγους. Οἱ χαρακτῆρες ποιότητας εἶναι εἰδικά σύμβολα μέ τὰ ὁποῖα καλλωπίζεται ὁ φθόγγος,  ἐπάνω, κάτω ἢ δίπλα στὸν ὁποῖο τοποθετοῦνται, δηλαδή μᾶς λέει ὃτι ἡ φωνὴ εἲτε θὰ "σπάσει" εἲτε θὰ "βαρύνει" εἲτε θὰ κάνει τίναγμα κλπ κλπ. ].
    Ἐκτός ἀπὸ αὐτὰ, τὰ ὁποῖα ὑπάρχουν καὶ τὰ χρησιμοποῦμε καὶ σήμερα,  ὁ Δάσκαλος, πρίν ἀπὸ τὴ μεταρύθμιση, γιὰ τὴν ὁποία θὰ μιλήσουμε πιὸ κάτω,  δίδασκε καὶ τὶς μελωδίες των σημαδόφωνων. Τὰ σημαδόφωνα  ἢταν ὁρισμένα σημάδια τὰ ὁποῖα σήμαιναν κάποιο τρόπο ἐκτέλεσης τῆς μελωδίας. Κάθε σημαδόφωνο, σήμαινε μιὰ ἱεροπρεπὴ ἐκκλησιαστικὴ μελωδία, μικρὴ ἢ μεγάλη σὲ ἒκταση, ποὺ ἂλλαζε ἀνάλογα μὲ τὸν ἦχο καὶ τὸ φθογγόσημο ἐπάνω στὸ ὁποῖο ἦτο τοποθετημένο. Μὲ λίγα λόγια, ἐκεῖνο τὸ σύστημα, ἦτο ἓνα στενογραφημένο σύστημα! Ὃπου,  λίγα σημεῖα "ἒδειχναν" τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἒπρεπε νὰ ἐκτελεσθοῦν ὁλόκληρες μουσικές γραμμές = φράσεις. Αὐτὸ καθιστοῦσε τὴν ἀπὸ μνήμης ἐκμάθηση ἰδιαιτέρως δύσκολη.
   { Ἐπιπλέον, ὁ μαθητὴς ἒπρεπε νὰ διδαχθεῖ καὶ τὸ Τυπικόν τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸ καθορίζει ὃλες τὶς ἀκολουθίες ὃλων τῶν ἡμερῶν, ὃλου τοῦ ἒτους, τὸ τὶ δηλ. θὰ ψαλεῖ, τὴ σειρὰ κλπ. γιὰ τὸ ὁποῖο θὰ ἀναφερθῶ σὲ εἰδικὴ ἀνάρτηση}   
    Ἡ μεταρύθμιση, ποὺ ἀναφέραμε πιὸ πάνω, ἒγινε ἀπὸ τὸν Ἀρχιμανδρίτη Χρύσανθο, ὁ ὁποῖος ἐπινόησε ἓνα νέο σύστημα γραφῆς τῶν Ἐκκλησιαστικῶν μελῶν, καὶ μαζὶ μὲ τὸν (μετέπειτα) Χαρτοφύλακα Χουρμούζιο καὶ τὸν Λαμπαδάριο Γρηγόριο, παρουσίασε τὴν "ΝΕΑ ΜΕΘΟΔΟ" . Ἡ μέθοδος αὐτὴ εἰσήχθη ἀμέσως γιὰ διδασκαλία στὴν Γ΄ Πατριαρχικὴ Μουσικὴ Σχολὴ τὸ 1815.
    Μὲ τὴ νέα μέθοδο καταργήθηκαν πολλὰ "σημάδια" καὶ ἡ μέχρι τότε συνεπτυγμένη (στενογραφικὴ) γραφὴ ἀναλύθηκε μὲ τρόπο ποὺ ἒκανε εὐκολότερη τὴν ἐκμάθηση της. Ὃμως, παρόλο ποὺ καταργήθηκαν πολλὰ σημεῖα, ἡ ἐκτέλεση φαίνεται πώς ἐξακολούθησε νὰ γίνεται ὁπως παλιότερα (γιὰ πολλούς ὓμνους τουλάχιστον) καὶ γενικὰ τὰ ἂκουσμα δὲν ἂλλαξε. Κι αὐτὸ συνεχίστηκε ἐπειδὴ ὁ τρόπος ἐκτέλεσης των διαφόρων τροπαρίων μεταδιδόταν ἀπὸ δάσκαλο σὲ μαθητὴ. Αὐτός ὁ τρόπος λέγεται παραδοσιακός καὶ τὸ ὓφος πατριαρχικὸ διότι κυρίως κρατήθηκε στὸ Πατριαρχεῖο. Αὐτός εἶναι καὶ ὁ λόγος ποὺ δὲν εἶναι δυνατόν νὰ μάθει κανείς νὰ ψάλλει σωστὰ μελετῶντας ἁπλὰ καὶ μόνο άπὸ τὰ βιβλία. Χρειάζεται ΟΠΩΣΔΗΠΟΤΕ νὰ ἀκούσει τὴν ἐκτέλεση καὶ τὸν τρόπο, τὸ ὓφος ποὺ ἒχουμε ἢδη ἀναφέρει.

(συνεχίζεται)

Σάββατο 12 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

  Ποιά εἶναι αὐτὰ τὰ στοιχεῖα γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν ἒχουμε ἀμβιβολίες ? Εἶναι βέβαιο πώς ἡ Β.Μ. καλλιεργήθηκε περισσότερο στὴν Κων/πολη, ἡ ὁποία ἢταν ἡ ἓδρα τοῦ αὐτοκράτορα. Κάποιοι ἀπὸ τοὺς αὐτοκράτορες ἀσχολήθηκαν οἱ ἲδιοι μὲ τὴ μουσικὴ καὶ τὴν ὑμνογραφία, ὃπως π.χ. ὁ Λέοντας ὁ Στ΄ο Σοφός, στὸν ὁποῖο ἀποδίδεται ἡ συγγραφὴ τοῦ κειμένου τῶν Ἐωθινῶν Δοξαστικῶν. [Αὐτὰ εἶναι συνολικὰ 11, ἓνα ἀπὸ αὐτὰ ψάλλεται κάθε Κυριακὴ, ἐκτός τῶν περιόδων τοῦ Τριωδίου (ἀπὸ τῆς Κυριακῆς Τελώνου καὶ Φαρισσαίου μέχρι τὸ πρωϊ τοῦ Μ. Σαββάτου) καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου (ἀπὸ τὸ Πάσχα μέχρι τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς)].
     Ἐπίσης στὴν Κων/πολη ἢταν (καὶ εἶναι) ἡ ἑδρα τοῦ Πατριαρχείου, ποὺ ἀποτελοῦσε τὸ κέντρο κάθε πνευματικῆς καὶ καλλιτεχνικῆς θρησκευτικῆς κίνησης. Οἱ πρωτοψάλτες τοῦ Πατριαρχείου τῆς Κων/πολης εἶναι ἱστορικὰ πρόσωπα, ἐπιφορτισμένα μὲ μιὰ μεγάλη ἀποστολὴ καὶ εὐθύνη. Εἲχαν τὴν  εὐθύνη νὰ τηρηθεῖ ἡ Μουσικὴ Παράδοση τῶν αἰώνων, νὰ συνεχισθεῖ καὶ νὰ ἐμπνέει τὸν Ὀρθόδοξο Χριστιανό.
     Εἶναι λογικὸ καὶ ἀναμενόμενο νὰ θεωροῦμε ὃτι τὸ Πατριαρχεῖο ὑπῆρξε (καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι) ὁ φύλακας τῆς Παράδοσης,  ποὺ δὲν ἐπέτρεπε παρεκκλίσεις καὶ νεωτερισμούς. Καινοτομίες καὶ νεωτερισμούς, θὰ μποροῦσαν νὰ πραγματοποιήσουν ψάλτες ἀπομακρυσμένων περιοχῶν, οἱ ὁποῖοι δὲν εἶχαν εὐθύνη, καὶ δὲν ἐλέγχονταν εὒκολα, ἀφοῦ φρίσκονταν σὲ μακρυνές περιοχές. Οἱ ψάλτες ὃμως τοῦ Πατριαρχείου, ἒπρεπε νὰ μένουν πιστοὶ στὰ παραδεδομένα. Θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ ρωτήσει : η Β.Μ. δὲν εἶχε καμιά ἐξέλιξη? Καὶ ἡ ἀπάντηση εἶναι πώς εἶναι πολύ φυσικὸ, ὃπως συμβαίνει μὲ ὃλες τὶς τέχνες, τὸ ἲδιο νὰ ἒχει παρατηρηθεῖ καὶ στὴ Β.Μ. Ἡ διαφορὰ ὃμως τῆς Β.Μ. συγκριτκὰ μὲ ἂλλα εἲδη μουσικῆς ἀλλὰ καὶ τὶς ἂλλες τέχνες, εἶναι πώς ἒπρεπε πάντα νὰ διατηρεῖ τὸν γνήσιο καὶ κατανυχτικὸ χαρακτῆρα της.
    Πιστεύουμε λοιπόν, ὃτι τὸ Πατριαρχικὸ λεγόμενο ὓφος, ἐκφράζει τὴν Παράδοση. Αὐτὸ τὸ στηρίζουμε, πέραν τῶν ὃσων ἀναφέρθηκαν πιὸ πάνω, στὸ ὃτι οἱ διασημότεροι πρωτοψάλτες τῶν τελευταίων 50 - 60 ἐτῶν, παρουσιάζουν πολλὰ κοινὰ στὸν τρόπο, στὸ ὓφος, μὲ τὸ ὁποῖο ἒψαλλαν (καὶ ψάλλουν κάποιοι ἀκόμα) ἢ οἱ μαθητές τους. Αὐτοί ὃλοι ἒχουν ἀντλήσει ἀπὸ τὴν ἲδια πηγὴ καὶ συγκεκριμένα ἀπὸ τὸν περίφημο Κωνσταντῖνο Πρίγγο, ἂρχοντα Πρωτοψάλτη τοῦ Πατριαρχείου. Ὁ Πρίγγος, ὁ ὁποῖος ἀπεδήμησε πρός Κύριον πρίν ἀπὸ περίπου 50 χρόνια, θεωρεῖται ὁ κορυφαῖος ψάλτης τοῦ 20οῦ αἰῶνα καὶ ἒθεσε τὴν προσωπικὴ του σφραγίδα στὴ Β.Μ. συνεχίζοντας μιὰ παράδοση πολλῶν αἰώνων!
    Γιὰ νὰ γίνει καλύτερα κατανοητὸ τὶ ἐννοῦμε μὲ τοὺς ὃρους : παράδοση, παραδοσιακὸ ἢ πατριαρχικὸ ὓφος, θὰ πρέπει νὰ ἀναφέρουμε μὲ ὃσο τὸ δυνατὸν λιγότερα λόγια, στὴν ἐξέλιξη τῆς Β.Μ. ἡ ὁποία εἶχε μια κατάληξη καὶ ταυτόχρονα μιὰ ἀρχὴ, μὲ τὴ μεγάλη Μεταρύθμιση ποὺ ἒγινε στὶς ἀρχές τοῦ 19ου αἰῶνα, δηλ. σχετικὰ πρόσφατα ἂν ἀναλογίστοῦμε τοὺς αἰῶνες ζωῆς τῆς Β.Μ.
(μὲ τὸ θέμα αὐτὸ, τῆς Μεταρύθμισης θὰ συνεχίσουμε στὴν ἑπόμενη ἀνάρτηση)

Τρίτη 8 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

Συνεχίζουμε ἐξετάζοντας κάποιους ἀπὸ τοὺς λόγους γιὰ τοὺς ὁποίους παρατηροῦνται μεγάλες διαφορές στὸ τρόπο ἐκτέλεσης τῶν διαφόρων ὑμνων ἀνάμεσα στοὺς ψάλτες.
1. Ὑπάρχουν βιβλία στὰ ὁποῖα ἒχει ἀλλοιωθεῖ ὁ χαρακτῆρας τῆς Β.Μ..Ἑπομένως,  ὃταν χρησιμοποῦνται τέτοια βιβλία, αὐτὸ ποὺ θὰ ἀκούγεται δὲν θὰ εἶναι ἡ πραγματικὴ Β.Μ.
2. Τὸ ὓφος πρέπει νὰ εἶναι τὸ κατάλληλο. Άν ὁ ψάλτης δὲν διαθέτει αὐτὸ τὸ κατάλληλο ὓφος ἒστω κι ἂν γνωρίζει μουσικὴ, ἒστω κι ἂν ἒχει καλὴ φωνὴ, πάλι δὲν θὰ ἀποδίδει ὃπως πρέπει τὴ Β.Μ. (τὸ τὶ ἐννοῦμε μὲ τὸν ὃρο ὓφος θὰ τὸ ἀναπτύξουμε στὴν συνέχεια, πιὸ κάτω).
3. Ἡ Β.Μ. " ἀπαιτεῖ" καὶ τὴν κατάλληλη φωνὴ,  ποὺ νὰ μὴ "παραφωνεῖ" ὃπως βέβαια αὐτὸ ἰσχύει καὶ γιὰ κάθε εἲδους μουσικὴ, ἀλλὰ ἐδὼ, στὴ Β.Μ. ποὺ εἶναι μονοφωνικὴ, ἡ ὁποιαδήποτε παραφωνία δὲν μπορεῖ νὰ καλυφθεῖ καὶ προκαλεῖ πολὺ ἂσχημο ἂκουσμα .
4. Τὸ καλὸ ἐπίπεδο τῆς μουσικῆς μόρφωσης, παράλληλα μὲ τὶς γεννικότερες γνώσεις τῆς γλώσσας, εἶναι βασικὰ ἐφόδια γιὰ τὴν καλὴ ἀπόδοση τῶν ὓμνων. Διότι ἡ καλὴ ἀπόδοση προϋποθέτει τὴν κατανόηση τόσο τῆς μουσικῆς ὃσο καὶ τῶν κειμένων. Διαφορετικὰ τὸ ἀποτέλεσμα θὰ εἶναι λανθασμένη ἐκτέλεση καὶ ἑπομένως κακό ἂκουσμα.

ΥΦΟΣ : Γιὰ νὰ γίνει κατανοητὸ τὸ τὶ ἐννοῦμε μὲ τὸν ὃρο αὐτὸ, θὰ πρέπει νὰ ποῦμε ἀρκετὰ πράγματα. Κατ' ἀρχάς πρέπει νὰ γνωρίζουμε ὃτι, ὃπως στη λογοτεχνία, στὴ ζωγραφικὴ καὶ γενικὰ σὲ κάθε τέχνη, ὑπάρχουν οἱ διάφορες σχολές, ἒτσι ἀκριβῶς καὶ στὴ Β.Μ. ὑπάρχουν διάφορες σχολές. Κάθε σχολὴ χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν ἰδιαίτερο τρόπο ποὺ χρησιμοποιεῖ γιὰ τὴν ἀπόδοση τῶν ὓμνων. Ἡ δημιουργία τῶν διαφόρων σχολῶν προέκυψε στὴ φυσιολογικὴ ἐξέλιξη τῆς μουσικῆς στὴ πορεία τοῦ χρόνου. Διότι ἡ Β.Μ. δὲν δημιουργήθηκε ξαφνικὰ, οὒτε ἀποκλειστικὰ σὲ ἓνα μέρος, ἀλλὰ ἐξελίχθηκε σιγὰ - σιγὰ. Οἱ μελωδοὶ καὶ οἱ ὑμνογράφοι ἒζησαν σὲ πολλὰ καὶ διαφορετικὰ μέρη. Σὲ κάθε μέρος, οἱ μεγάλοι μουσικοί καλλιτέχνες, δημιουργοῦν ἓνα κύκλο θαυμαστῶν καὶ ὁπαδῶν, μαθητῶν ποὺ προσπαθοῦν νὰ ψάλλουν ὃπως καὶ ὁ δάσκαλός τους. Μὲ αὐτὸ τὸ τρόπο δημιουργεῖται μιὰ σχολὴ τῆς ὁποίας τὰ μέλη, ψάλλουν κατὰ κάποιο ὁρισμένο τρόπο. Ταυτόχρονα πιστεύουν πώς αὐτός ὁ τρόπος εἶναι ο καλύτερος, πιστεύουν ἒτσι ὃτι αὐτοὶ ἐκπροσωποῦν τὴ γνήσια Βυζαντινὴ παράδοση.
   Δεν μποροῦμε νὰ ἀποδείξουμε ποιός ἒχει δίκαιο, διότι δὲν μποροῦμε νὰ γνωρίζουμε πῶς ἒψαλλαν π.χ. πρίν ἀπὸ 1.000 χρόνια!  Ὣς πρός αὐτὸ, θὰ ὑπάρχει πάντα ἀμφιβολία.     'Υπάρχουν ὃμως κάποια στοιχεῖα, γιὰ τὰ ὁποῖα δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία!

(συνεχίζεται)

Δευτέρα 7 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

  Η Β.Μ. ἒχει πρωτοτυπία καὶ πλοῦτο μουσικῶν ἰδεῶν, ποικιλία ἢχων καὶ θαυμάσιο συνδυασμὸ μουσικῶν κλιμάκων. Τὰ διαστήματα τῶν ὁποίων μποροῦν νὰ ἀλλάζουν μὲ τὶς ἒλξεις στὴν πορεία τοῦ μέλους, παρουσιάζοντας ἒτσι μοναδικὴ ἰδιοτυπία (ἰδιαίτερο ἂκουσμα). Ἓνα ἁπλὸ σημαδάκι μπορεῖ νὰ ἀλλάξει τὸ ἂκουσμα μόνο ἑνός φθόγγου (μιᾶς συλλαβῆς δηλ.) ἢ μιᾶς λέξης ἢ καὶ μιᾶς φράσης. Αὐτὴ ἡ εὐχέρεια ν'ἀλλάζουμε ὁποιαδήποτε στιγμὴ χρειάζεται τὸ χρῶμα τῆς μελωδίας, δὲν ὑπάρχει σὲ καμιὰ μουσικὴ.
    Ἡ τρίφωνη καὶ τετράφωνη μελωδία δὲν ἒχει τὴν συνεχὴ κίνηση, οὒτε τὴν "εὐλυγισία" τῆς Β.Μ. Ἠ Ε.Μ. δὲν μπορεῖ νὰ ἐκφράσει ὃλα ἐκεῖνα τὰ συναισθήματα ποὺ θέλει νὰ μεταδώσει ὁ ὑμνογράφος. Ἒχει μακρές καταλήξεις καὶ πολλές παύσεις. Ἀκουστικὰ βέβαια εὐχαριστεῖ πολλούς, ἀλλὰ ὃπως ἒχουμε ἢδη ἀναφέρει, ὁ σκοπός δὲν εἶναι ἁπλὰ καὶ μόνο νὰ εύχαριστηθεῖ τὸ αὐτὶ. Ἡ Β.Μ. ἒχει σκοπὸ νὰ ἀγγίξει τὴν ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου, νὰ τὴν ἀνεβάσει πρός τὸν Θεὸ, διαφορετικὰ δὲν εἶναι θρησκευτικὴ, ἀλλὰ κοσμικὴ, αἰσθησιακὴ.
    Γι' αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία μας πάντα ὑποστήριζε τὴ χρήση μόνο τῆς Β.Μ. Τόσο ἀπὸ σεβασμὸ πρός τὴ Παράδοση ὃσο καὶ διότι εἶναι πεπεισμένη πώς δὲν μπορεὶ - δὲν εἶναι δυνατόν νὰ ἀντικατασταθεῖ μὲ ὁποιαδήποτε ἂλλη χωρίς νὰ ἀλλοιωθεῖ τὸ ὃλο πνεῦμα τῆς ὀρθόδοξης λατρείας τὸ ὁποῖο διατηρήθηκε ἀλώβητο γιὰ τόσους αἰῶνες καὶ μάλιστα σὲ ζοφερούς καιρούς.
   Εἶναι γεγονός, πώς σὲ κάποιες (λίγες) ἐκκλησίες χρησιμοποιεῖται ἡ Ε.Μ. Κακὼς κατὰ τὴ γνώμη τῶν περισσοτέρων ποὺ πιστεύουν πὼς αὐτὸ δὲν εἶναι "πρέπον".  Τὸ ἐρώτημα, ὃμως ποὺ προκύπτει εἶναι ἂν στὶς ὑπόλοιπες ἐκκλησίες χρησιμοποιεῖται ἡ πραγματικὴ Β.Μ.  Ἡ ἀπάντηση σ'αὐτὸ τὸ ἐρώτημα, δὲν εἶναι - δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι - ἓνα ἁπλὸ ναὶ ἢ ἓνα ἁπλὸ ὂχι. Εἶναι γνωστὸ ὃτι παρατηρεῖται μεγάλη διαφορὰ στὸν τρόπο ἐκτέλεσης τῶν βυζαντινῶν ὓμνων ἀνάμεσα στοὺς ψάλτες. Ποῦ ὀφείλεται αὐτὴ ἡ διαφορὰ ; οἱ λόγοι εἶναι πολλοί. Θὰ δοῦμε μερικούς ἀπὸ αὐτούς στὴ συνέχεια.
(συνεχίζεται)

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

Σήμερα βέβαια δὲν ἒχουμε, οὒτε μποροῦμε νὰ ἒχουμε τὴν πολυτέλεια ποὺ ὑπῆρχε ἐκείνη τὴν ἐποχὴ τοῦ Βυζαντίου. Οὒτε μᾶς εἶναι ἀπαραίτητη. Ὁ ρόλος ὃμως τῆς Β.Μ. στὴ λατρεία μας εἶναι πολύ μεγάλος. Ἡ μουσικὴ αὐτὴ μᾶς ἀκολουθεῖ σ ' ὃλη μας τὴ ζωὴ, εἲτε το θέλουμε εἲτε ὂχι (μέχρι σήμερα, ἲσως μετὰ ἀπὸ κάποια χρόνια νὰ ἒχουν ἀλλάξει πολλὰ). Στοὺς ναούς βαπτιζόμαστε, νυμφευόμαστε (οἱ περισσότεροι), ἐκεῖ συγκεντρωνόμαστε κάθε Κυριακὴ καὶ γιορτὴ, ἐκεῖ δίνουμε καὶ λαμβάνουμε τὸν τελευταῖο ἀσπασμὸ. Πάντα μὲ τὴ συνοδεία τῆς Β.Μ.
     Τὸ ἐρώτημα ὃμως, ποὺ μπορεῖ νὰ μας ἒρθει στὴ σκέψη, εἶναι ἂν ὁποιαδήποτε μελωδία ποὺ ἀκούεται στοὺς ναούς μας εἶναι καὶ Β.Μ. Γιὰ νὰ το διευρινήσουμε πρέπει νὰ ποῦμε τὶ ἐννοῦμε μὲ τὸν ὂρο Βυζαντινὴ Μουσικὴ. Λέγοντας Β.Μ. ἐννοοῦμε τὴν παραδοσιακὴ μουσικὴ ποὺ ἐκτελεῖται εἲτε ἀπὸ ἓνα πρόσωπο, εἲτε ἀπὸ πολλὰ (χορωδία δηλαδὴ), ποὺ ψάλλουν ὃμως ὃλα στὸν ἲδιο τόνο. Ἡ Β.Μ. εἶναι μονοφωνικὴ. Τὸ μόνο ποὺ ἐπιδέχεται εἶναι τὸ λεγόμενο ἰσοκράτημα, τὸ ὁποῖο βοηθᾶ τὸν ψάλτη καὶ προσθέτει περισσότερη ὁμορφιὰ στὸ ὃλο ἂκουσμα τῆς μελωδίας. Τὸ ἰσοκράτημα ἀκολουθεῖ ὁρισμένους κανόνες, μεταβάλλει ὓψος ἀνάλογα μὲ τὴ μελωδία, ἀλλὰ δὲν ὰποτελεῖ συμφωνία ὃπου δυὸ φωνές βαδίζουν παράλληλα μὲ τὸν ἲδιο τρόπο ἀλλὰ σὲ διαφορετικὸ ὓψος (ὃπως δηλ. συμβαίνει στὴν Εὐρωπαϊκὴ Μουσικὴ).
    Τὸ ψάλσιμο μὲ διφωνίες, τριφωνίες καὶ τετραφωνίες δὲν εἶναι βυζαντινὸ, οὒτε ταιριάζει στοὺς ναούς μας. Τὸ κυριότερο ὃμως εἶναι το ὃτι δὲν μπορεῖ νὰ ἀποδόσει ὃπως πρέπει τὸ νόημα τῶν ὓμνων. Ἡ Εὐρωπαϊκὴ Μουσιὴ καὶ τὰ ὂργανα μποροῦν νὰ χρησιμοποιθοῦν ὁπουδήποτε ἀλλοῦ, ἐκτός ἀπὸ τὶς ἐκκλησίες. Ἂλλωστε ὃλα στὶς ἐκκλησίες μας εἶναι βυζαντινά : τὰ κτίρια τῶν ἐκκλησιῶν, οἱ εἰκόνες - ἁγιογραφίες, τὰ σκεύη, τὰ ἂμφια.
    Ἡ Β.Μ. ἒχει ἰδιαίτερα χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ τὰ ἒχει ἡ Ε.Μ. Διότι, ἀνάλογα μὲ τὸν ὓμνο ἢ τὸ τροπάριο, εἶναι σύντομη ἢ ἀργὴ, ἒχει ἒνταση ὑψηλὴ ἢ χαμηλὴ ἢ μέτρια καὶ αὐτὰ ὃλα συνδυάζονται μὲ ἓνα "χρῶμα" ἱδιαίτερο σὲ κάθε ὓμνο, ἒτσι ὣστε νὰ ἐκφρασθεῖ τὸ περιεχόμενο τοῦ ὓμνου. Διαφορετικὰ ψάλλεται μιὰ δοξολογία ἀπὸ ἓνα τροπάριο ποὺ μιλᾶ γιὰ μετάνοια καὶ ἱκεσία.

(συνεχίζεται)

Σάββατο 5 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ (συνέχεια)

Θὰ πρέπει νὰ τονισθεῖ ὃτι ὁ τελικός σκοπός τῆς βυζαντινῆς ὑμνογραφίας καὶ μελωδίας, δὲν εἶναι νὰ εὐχαριστήσει τὴν ἀκοὴ, ἂλλωστε ἡ ἀκοὴ μπορεῖ νὰ εὐχαριστηθεῖ καὶ μὲ ἂλλους τρόπους. Ὁ σκοπός τῆς Β.Μ. εἶναι νὰ καταφέρει νὰ φτάσει στὸν ἐσωτερικὸ ἂνθρωπο, τὴν ψυχὴ. Νὰ μᾶς ἀπομακρύνει ἀπὸ τὰ γήϊνα. Νὰ ξεχάσουμε τὰ πάθη, τὶς ἀγωνίες καὶ κάθε βιοτικὴ μέριμνα. Νὰ ἀνυψωθοῦμε πρός τὰ οὐράνια καὶ αἰώνια, ἐκεῖ ὃπου "ἦχος καθαρός ἑορταζόντων καὶ βοώντων ἀπαύστως, Κύριε Δόξα Σοι", ὃπως λέει καὶ ὁ ὑμνωδός.
   Δεδομένου ὃτι κάθε λατρευτικὴ ἐκδήλωση τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας γίνεται μὲ τὴ βοήθεια τῶν ὓμνων, καταλαβαίνουμε πόσο σπουδαῖος εἶναι ὁ ρόλος τῆς Β.Μ.. Ἓνας ρόλος πού δυστυχῶς συχνὰ παραγνωρίζεται ἢ δὲν ἐκτιμᾶται ὃπως θά ' πρεπε!

    Ἃς δοῦμε ποιὰ ἢταν ἡ κατάσταση τὴν ἐποχὴ τῆς μεγάλης ἀκμῆς τοῦ Βυζαντίου, ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποία ἡ μουσικὴ τῆς ἐκκλησίας γνώρισε τὴ μεγαλύτερη της δόξα. Συγκεκριμένα γιὰ τὴ Μεγάλη Ἐκκλησία, τὴν Ἁγία Σοφία, οἱ αὐτοκράτορες διέθεταν τεράστια ποσὰ γιὰ τὴ συντήρηση τῶν μουσικῶν χορῶν καὶ ὃλων ἐκείνων ποὺ ἐργάζονταν στὸ ναὸ. Καθόριζαν ἐπίσης τὸν ἀριθμὸ τῶν μελῶν τῶν χορῶν, τῶν ἱερέων, διακόνων καὶ ὃλων γενικὰ ποὺ ὑπηρετοῦσαν στὸν ναὸ. Στὴν ἐποχὴ τοῦ Ἰουστινιανῦ (6ος αἰῶνας) ὁ ἀριθμός ὃλων αὐτῶν καθορίστηκε στοὺς 420, ἐνῶ τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἠρακλείου (7ος αἰῶνας) στοὺ 600! Τὶ μεγαλοπρέπεια θὰ πρέπει νὰ ὑπῆρχε μέσα στὴν Ἁγία Σοφία μὲ τόσο μεγάλο ἀριθμὸ προσώπων!

(συνεχίζεται)

Πέμπτη 3 Μαρτίου 2011

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ - ΓΕΝΙΚΑ

Ὁ ρόλος τῆς Β.Μ. στὶς λατρευτικές ἐκδηλώσεις τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι τεράστιος. Εἶναι φανερὸ ὃτι Β.Μ. καὶ ὀρθόδοξη λατρεία, γιὰ τοὺς Ἓλληνες τουλάχιστον, εἶναι ἂρρηκτα συνδεδεμένες. Διότι ὃταν οἱ ὑμνογράφοι ἒγραφαν τοὺς ἒξοχους ὓμνους, τοὺς ἀπαραίτητους γιὰ τὶς λατρευτικές ἀνάγκες τῆς Ἐκκλησίας, ἒγραφαν ταυτόχρονα καὶ τὴ μελωδία! Ὁ ὓμνος δηλαδὴ ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο ἀξεχώριστα στοιχεῖα : τὸ λόγο καὶ τὴ μουσικὴ. Ἲσως νὰ μὴν ὑπάρχει ἂλλη τέχνη ποὺ νὰ συνδυάζει τὴν ὑψηλὴ ποίηση μὲ τὴν ἂφθαστη μελωδία τῆς Β.Μ. Γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖ κάποιος πλήρως τὴν ὀμορφιὰ της, πρέπει νὰ μπορεῖ νὰ ἐννοεῖ ΚΑΙ τὸ νόημα τοὺ λόγου, τῆς ποίησης. Τότε βρίσκεται μπροστὰ σὲ τέτοιο μεγαλεῖο, ὣστε δὲν ἒχει καμιά ἀμφιβολία ὃτι αὐτὰ τὰ ἒργα εἶναι ὂντως θεόπνευστα!
   Ἃς πάρουμε γιὰ παράδειγμα ἓνα γνωστὸ ὓμνο τῆς περιόδου τοῦ Τριωδίου (θα ἀσχοληθῶ ἀργότερα καὶ μὲ τὰ διάφορα βιβλία ἀλλὰ καὶ τὶς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας). Λέει, λοιπόν ὁ ὓμνος αὐτός :
"Τῆς μετανοίας ἂνοιξόν μοι πύλας ζωοδότα. Ὀρθρίζει γὰρ τὸ πνεῦμα μου πρὸς ναόν τὸν Ἃγιόν Σου, ναόν φέρων τοῦ σώματος ὃλον ἐσπιλωμένον. Ἀλλ' ὣς οἰκτίρμων κάθαρον, εὐσπλάχνω σου ἐλέει".
   Πόσο ὡραῖα ἐκφράζεται ἡ μετάνοια τοῦ ἀνθρώπου ποὺ ἒχει ἐπίγνωση τῆς ἁμαρτωλότητάς του! Ἀλλὰ ταυτόχρονα ἐκφράζεται καὶ ἡ πίστη στὸν οἰκτίρμοα Θεόν!
   Ὁ ὓμνος συνδυάζει τὸ λόγο μὲ τὴ μελωδία καὶ ἀποβλέπει σ'ἓνα μεγάλο σκοπὸ :νὰ μᾶς βοηθήσει στὴν προσπάθεια μας νὰ νοιώσουμε τὴ Θεότητα, νὰ ἐπικοινωνήσουμε μ' αὐτήν, νὰ προσευχηθοῦμε. Μὲ τὴ Β.Μ. μποροῦμε νὰ ἐκφράσουμε ὁποιαδήποτε ψυχικὴ κατάσταση : τὴν ταπείνωση, τὴν μετάνοια, τὴ χαρὰ, τὴ λύπη. Μποροῦμε νὰ ὑμνήσουμε, νὰ δοξάσουμε, νὰ δοξολογήσουμε, νὰ εύχαριστήσουμε, νὰ ἱκετεύσουμε, νὰ μιλήσουμε μὲ τὸ Σωτῆρα Χριστὸ, τὴν Παναγία, τοὺς Ἁγίους.

(συνεχίζεται)